بسم الله الرحمن الرحیم

فهرست مطالب

*یبوست*

. مدت زمان خواندن این مقاله: 10 دقیقه

. مقدمه

یکی از مشکلات شایعی که زندگی مدرن امروز با خود به ارمغان آورده است، عارضۀ یبوست است. با مدرنیزه شدن، تحرّک افراد کم شده و اکثر مسافت‎ها با ماشین طی می‎شود، همچنین فست‎فود و تنقّلات جای میوه و سبزیجات را در سبد غذایی گرفته است و این سبک زندگی منجرّ به بیماری‎هایی مثل یبوست خواهد بود. در این مقاله علل و راه‎های پیشگیری و درمان این عارضه را بررسی خواهیم کرد.

آنچه در این مقاله می‎خوانید

. تعریف یبوست از منظر طب رائج 2

. میزان خطر یبوست 3

. علّت یبوست 3

. علائم یبوست 4

. نظر طب شیمایی دربارۀ یبوست 5

. عوارض داروهای یبوست در طب رائج 6

عوارض هیدروکسید منیزیم 7

. بروز اختلال الكتروليتی با علائم سرگيجه 7

. منگی 7

. ضربان نامنظّم قلب 7

. تغييرات خلقی و روانی 7

. خستگی و ضعف 7

. خطرناک برای نارسايی كليه 7

. اسهال 7

. تهوّع 7

. استفراغ 7

. نظر طب سنّتی دربارۀ یبوست 7

علّت یبوست در طب سنّتی 7

درمان یبوست در طب سنّتی 8

درمان یبوست با ماساژ موضعی روده‌ها در طب سنّتی 8

. نظر طب اسلامی دربارۀ یبوست 9

علّت یبوست از منظر طب اسلامی 9

درمان یبوست در طب اسلامی 9

5. داروی ملیّن 10

6. دم کردۀ سنا 11

7. ملیّن‎های طبیعی 11

8. مرکب دو 11

9. مرکب نُه 11

10. تنقیه 11

11. سویق جو سبوس‎دار 12

12. انار 12

. نشانه شناسی در روایات 12

. درمان معنوی 12

. حرف آخر 13

. نظرسنجی 13

. سؤالات متداول 13

. یبوست چیست؟ 13

. چگونه از ابتلا به یبوست جلوگیری کنیم؟ 13

. درمان یبوست چیست؟ 13

. منابع 13

. تعریف یبوست از منظر طب رائج

یبوست یا خشکیِ مزاج عارضه‌ای است که به علّت کند شدن حرکات روده و جذب بیشتر آب مایۀ داخل روده بزرگ و سفت شدن مدفوع اتفاق می‎افتد. هر فردی در طول زندگی خود، یبوست را تجربه کرده است. باید بدانیم که هر فردی، الگوی دفع خود را دارد، مثلا فردی معمولا روزی سه بار ولی فرد دیگری هفته‎ای سه بار دفع دارد.

. میزان خطر یبوست

یبوستِ حادّ ممکن است سبب بسته‌شدن روده و بواسیر (هموروئید) شود، که به نوبهٔ خود حتّی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. امّا با درمان‎های آسان طب اسلامی جای نگرانی نیست. یبوست یکی از بیماری‎هایی است که خود، منشأ بیماری‎های بسیاری دانسته شده است و باید هرچه سریع‎تر به فکر درمان آن بود.

. علّت یبوست

. نداشتن خواب کافی

. مصرفِ کمِ آب و مایعات

. مصرفِ کمِ میوه و سبزیجات (فیبرها)

. مصرف زیاد کافئین

. کم تحرّکی

. افزایش سن

. استرس

. چاقی

. اختلالات هورمونی

. مصرف بیش از حد ملیّن‎ها که منجر به تنبلی روده می‎شود.

. مصرف بعضی از داروها مثلِ:

+ داروهای فشارخون بالا

+ داروهای آنتی اسید

+ آهن

+ داروهای ضدّ افسردگی

+ داروهای ضدّ درد

. تغییر در غذا یا فعالیت

. مصرف مقادیر زیادی از محصولات لبنی

. مقاومت در برابر احساس دفع مدفوع

. استرس

. اختلالات اشتها

. سندروم رودۀ تحریک پذیر

. بارداری

. مشکل در اعصاب یا ماهیچه‎های دستگاه گوارش

. سرطان کولون

. بیماری‎های عصبی مانند پارکینسون یا ام اس

. کم کاری تیروئید

. علائم یبوست

. بعد از دفع، احساس کنید که کامل تخلیه نشده‎اید.

. دفعات دفع مدفوع شما کمتر از دفعات همیشگی باشد.

. سردرد داشته باشید.

. مدفوع شما سفت باشد.

. نفخ و درد داشته باشید.

. هنگام دفع، نیاز به زور زدن یا فشار به شکم یا تخلیه با انگشت داشته باشید.

. سفتی شکم

. مدفوع سفت یا با قطعات کوچک

. نفخ شکم

. نظر طب شیمایی دربارۀ یبوست

پیشگیری از یبوست در طب رائج

. یک رژیم غذایی متعادل با فیبر فراوان داشته باشید. میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، نان و غلات سبوس دار از بهترین منابع فیبر موجود هستند.

. روزانه 1 الی 2 لیتر آب و مایعات دیگر بنوشید. فیبر و آب با همکاری هم حرکات روده را منظم نگه می‎دارند.

. از مصرف کافئین خودداری کنید. کافئین می تواند آب بدن را کم کند. همین موضوع هم باعث ایجاد یبوست می‌شود.

. مصرف شیر را محدود کنید. محصولات لبنی به دلیل داشتن لاکتوز فراوان می توانند در برخی از افراد باعث ایجاد یبوست شوند.

. به طور منظّم ورزش کنید. حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید و حرکات کششی انجام دهید تا به انبساط و انقباض روده‌های خود کمک کنید.

. هر زمان نیاز به دفع داشتید، به دستشویی بروید. در بسیاری از مواقع مراجعه دیر هنگام به دستشویی عامل اصلی ایجاد یبوست است.

درمان یبوست در طب مدرن

برخی از ملیّن‌های معروف عبارتند از:

. هیدروکسید منیزیم

. روغن‌های معدنی مانند پارافین، داروهای گیاهی مانند صبر زرد، حب الذهب، سنا، سی لاکس و اسپرزه، ملیّن‌های اسموتیک مانند لاکتولوز، بیزاکودیل و روغن کرچک.

. عوارض داروهای یبوست در طب رائج

عوارض هیدروکسید منیزیم

. بروز اختلال الكتروليتی با علائم سرگيجه

. منگی

. ضربان نامنظّم قلب

. تغييرات خلقی و روانی

. خستگی و ضعف

. خطرناک برای نارسايی كليه

. اسهال

. تهوّع

. استفراغ

. نظر طب سنّتی دربارۀ یبوست

یبوست یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی، خصوصاً در افراد خشک مزاج است که باید در اسرع وقت و پیش از بروز سایر بیماری‌ها درمان شود، در غیر این صورت شدت گرفته و رفع آن مشکل می‌گردد.

علّت یبوست در طب سنّتی

یبوست هم می‌تواند در زمینه خشکی رخ دهد، هم در زمینه سردی، گرمی و حتی تری!

. اگر گرمی و حرارت بدن زیاد شود، یعنی سوء مزاج گرم؛ رطوبت بدن تبخیر و سبب خشکی و در نهایت یبوست می‌شود.

. اگر خشکی بدن زیاد شود، به همین ترتیب دیواره‌ روده‌ها و توده دفعی خشک شده و توانایی روده برای دفع کم شده و توده به سختی خارج می‌شود.

. اگر سردی بدن زیاد شود که نشانه آن کاهش تحرک و سکون است، فعالیت و حرکت روده‌ها هم کم شده و باز یبوست رخ می‌دهد.

. اگر رطوبت بدن زیاد شود، بافت‌های بدن و دیواره روده‌ها شل و سست شده و حالت نیمه فلجی پیدا می‌کند و عمل دفع را به درستی نمی‌تواند انجام دهد.

درمان یبوست در طب سنّتی

اولین شرط رفع یبوست، رفع سبب و علت، اصلاح تغذیه و سبک زندگی و بعد مصرف ملیّن‌های نه چندان قوی و کم ضرر است:

. مزاج بلغمی: انجیر خشک دو عدد قبل از هر وعده (اگر رطوبت بدن زیاد نیست، انجیر خیسانده هم مشکلی ندارد)، هویج پخته همراه غذا، گلنگبین (گل محمدی و عسل، مانند گلقند تهیه می‌شود) هم برای این افراد مفید است.

. مزاج سوداوی: انجیر خیسانده در گلاب یا آب دو عدد قبل از هر وعده، فلوس همراه کمی روغن بادام شیرین یا گل سرخ (نه برای مدت طولانی)، خاکشیر در آب گرم (دو هفته مصرف و یک هفته قطع بشه).

. مزاج صفراوی: ملیّن‌های خنک مانند آلو، گل پنیرک، برگه زردآلو، برگه هلو.

. مزاج دموی: ملیّن‌های خنک به شرط بالا نبودن رطوبت بدنشان.

. مزاج معتدل: خیسانده انجیر خشک به همراه آلوبخارا، مصرف دوره‌ای و متعادل روغن زیتون و روغن بادام شیرین.

درمان یبوست با ماساژ موضعی روده‌ها در طب سنّتی

از ناف شروع کنید به صورت دایره‎وار و در جهت عقربه‌های ساعت شکم را با روغن زیتون، بادام شیرین و … با ملایمت ماساژ دهید و این حرکت را به صورت دایره‌های متّحد المرکزِ بزرگ شونده ادامه دهید تا اطراف شکم را هم در بربگیرد. (تقریباً سی تا چهل دور)

. نظر طب اسلامی دربارۀ یبوست

علّت یبوست از منظر طب اسلامی

علّت اصلی یبوست، غلبه مزاج سودا است. شخص اگر یبوست مزاج دارد یا به طور کلی خشکی در بدن مانند خشکی در لب یا پوست دارد، این‎ها نشانۀ غلبه‌ی سوداء‌ است. در روایت آمده است: فَجَعَلَ مَسْكَنَ الْيُبُوسَةِ فِي الْمِرَّةِ السَّوْدَاء. (علل الشرائع، شیخ صدوق، ج1، ص110)

ترجمه: خداوند سوداء را خانه‌ی خشکی قرار داد. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 95/02/26)

علّت دیگر، سردی معده است. اگر معده سرد نباشد و خوب غذا را هضم کند، غذا در روده‌ها نمی‌ماند و زود از بدن خارج می‌شود، به‌ عبارت ‌دیگر یبوست با سردی معده مرتبط است. پیامبر صلّی الله علیه و آله می‌فرمایند: المعدة بيت الداء. (الخصال، شیخ صدوق، ص512)

ترجمه: معده خانه بیماری است. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 94/10/12)

مصرف پودر سنجد و سماق نیز یبوست می‌آورد. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 94/10/22)

درمان یبوست در طب اسلامی

1. سودابر

طرز تهیّه داروی سودابر

• افتیمون پنج مثقال

• هلیله سیاه سه مثقال

• بسفایج دو مثقال

• فلوس دو مثقال

• گل سرخ دو مثقال

• سنای مکی دو مثقال

همه مواد آسیاب شوند و همه به جز افتیمون الک بشوند و با عسل که خود سودابر است به شکل کپسول درآورده شود و هر کپسول به اندازه یک فندق باشد که وزن هر فندق تقریبا یک مثقال است. سپس به مقدار خیلی اندک سیاهدانه نیز اضافه بشود. به شکلی که تعداد سیاهدانه در هر کپسول از هفت دانه تجاوز نکند.

مصرف این دارو تا زمانی است که یبوست برطرف بشود. بهترین زمان مصرف صبح ناشتا است.

توجّه کنید که چون این دارو مسهل است و سبب کمی دل‌پیچه می‌شود.

(وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 95/01/21)

2. بادمجان

3. نوره

4. فصد (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 94/10/21)

5. داروی ملیّن

طرز تهیّه:

• سناء مکی دو واحد

• گل سرخ کاشان یک واحد

• فلوس چهار واحد

• گل بنفشه نیم واحد

• اساروون یک واحد

• بلیله یک واحد

• هلیله‌ی سیاه یک واحد

• صبرزرد نیم واحد

• ترنجبین یک واحد

• ریشۀ ایرساء یک واحد

• صغمونیا مقدار خیلی کم (مثلا یک دهمِ واحد)

همه را آسیاب و الک کنید و به اندازۀ یک قاشق مربّاخوری صبح مصرف شود. می‌توان به این دارو عسل هم اضافه کرد زیرا خود عسل هم ملیّن است. این دارو ملیّن نرم است و دل‎پیچه و درد و اذیت ندارد. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 95/02/20)

6. دم کردۀ سنا )حداقل 5 بسته(

سنا را می‌توان آسیاب کرد یا دم کرد و مصرف نمود، البته دم‌کرده تأثیر بیشتری دارد. نباید سنا را هرروز مصرف کرد زیرا ممکن است سبب یبوست شود ولی می‌توان هر سه روز یا هر هفته یا هر دو هفته استفاده کرد. سنا در بارداری مصرف نشود. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 94/11/28)

7. ملیّن‎های طبیعی مثل آلو، روغن زیتون و انجیر .

8. مرکب دو

در صورت عدم بهبودی:

9. مرکب نُه

10. تنقیه

تنقیه یا حقنه، شست‌وشوی روده از طریق مقعد است. حقنه خصوصیت دیگری هم دارد و آن داخل کردن بعضی جوشانده ها است. در طب امروزی هم از شیاف استفاده می‌کنند ولی در طب اسلامی شیاف کمتر استفاده می‌شود چون تنقیه بهتر جذب می‌شود. باید آنقدر آب برود تا وارد روده بشود. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 95/01/21)

(کتاب درمان‎های طب اسلامی)

11. سویق جو سبوس‎دار (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 96/02/19)

12. انار

دلیل عمومیت درمانیِ انار هم روایتی از امام صادق علیه السلام است: اللَّذَانِ يَنْفَعَانِ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ لَا يَضُرَّانِ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَالْمَاءُ الْفَاتِرُ وَ الرُّمَّانُ. (الکافی، کلینی، ط اسلامیة، ج6، ص315)

ترجمه: دو چیز است که برای هرچیزی منفعت دارند و هیچ ضرری ندارند: آب فاتر (جوشیدۀ ولرم شده) و انار.

کسانی که مشکلات گوارشی دارند دانۀ انار را خشک و آسیاب کنند چون خیلی مفید است. خوردن زیادِ انار برای قولنج، ورم، یبوست، اسهال، آپاندیس، بیماری‌های مقعد، بیماری طحال و کبد و پانکراس و امثال این‎ها و حتّی برای افراد مبتلا به دیابت مفید است. (وبگاه مدرسه فقاهت، درس طب، استاد تبریزیان، 95/01/15)

. نشانه شناسی در روایات

در روایت آمده است: فَجَعَلَ مَسْكَنَ الْيُبُوسَةِ فِي الْمِرَّةِ السَّوْدَاء. (علل الشرائع، شیخ صدوق، ج1، ص110)

. درمان معنوی

به درمان‎های عامّ معنوی (سوره حمد، ذکر استغفار و صلوات) مراجعه نمایید.

. حرف آخر

معده، خانۀ بیماری معرّفی شده است. امروزه با رواج تغذیۀ فست‎فودی و کارخانه‎ای و تراریخته و پُرخوری، معدۀ اکثر افراد، بیمار شده است. هرچند که این بیماری‎ها درمان‎های راحتی در طب اسلامی دارند امّا راه اساسی درمان و پیشگیری و سلامتی، دوری از این سبک زندگی غلط مدرن است.